Wie jarig is trakteert. Zo ook in Zeeland. Daar viert de Koninklijke Maatschap (KMWP) in 2014 het 200 jarig bestaan van de Wilhelminapolder. En wist in vijf jaar tijd samen met het CBK Zeeland en SKOR hemel en aarde te bewegen om een omvangrijk kunstwerk over negen delen door de hele polder geplaatst te krijgen. Michael Beutler (Duitsland 1976) won de prijsvraag waar behalve hijzelf nog drie kunstenaars aan deelnamen.
Ofschoon Beutler in een interview met Hinde Haest in MetropolisM 6 2013 nadrukkelijk stelt dat het kunstproject ‘Polder Peil’ geen landart is (daar zijn de sculpturen in relatie tot het landschap in zijn ogen te nietig voor) worden de volgens Beutler ‘ blije bollen’ (MetropolisM 6/2013) wel als zodanig gepresenteerd. Verspreid over ruim duizend hectaren ogenschijnlijk vlakke Zeeuwse klei staan negen grijswitte sculpturen die elk uit een of twee opeengestapelde betonnen bollen zijn samengesteld. De diverse werken liggen op zichtbare afstand van elkaar en leiden zo de toeschouwer door het landschap van mist en hoge luchten.
De optie voor negen sculpturen in plaats van één monumentaal beeld ter markering van het 200jarig bestaan van de polder werd ingegeven door de gedachte dat welk kunstwerk er ook zou komen , groot of klein, dit het nooit zou kunnen winnen van het wijdse landschap dat de polder nu eenmaal is. De optie om dan de polder zelf als uitgangspunt te nemen en te zien als een megagroot golfterrein waarop de sculpturen even onverzettelijk als contrastrijk in het landschap zijn terecht gekomen is een heldere keuze.
De nuchtere Zeeuwse boer die aan het begin van de informatieve en vooral ook hilarische film ‘Bollen, Boeren en Beton, van platteland tot PolderPeil’ aan het woord komt heeft duidelijk zo zijn bedenkingen. ‘Ik weet dat ze komen; maar de meesten zeggen: wat zijn dat nou voor rare dingen….’ En geef hem eens ongelijk als je de op het eerste gezicht vreemde ufo’s in de Zeeuwse klei ziet staan.
Toch is het concept van ‘Polder Peil’ minstens even nuchter en wars van enige poespas of mooimakerij als de gemiddelde Zeeuw met zijn aardappels, suikerbieten en uien en van ‘gewoon is gek genoeg’.
Het kunstmatig landschap van de polder komt van de tekentafel en er is met potlood, passer en liniaal getekend aan de vette klei waar nu de patatten groeien en zware tractoren diepe voren snijden in de akkers.(Ze blijven tekenen die Zeeuwen). Het kunstwerk van Michael Beutler is een logisch gevolg van die tekentafel en kan gelezen worden als een meetinstrument van de polder. Want ofschoon de polder vlak lijkt is hij dat niet want er zijn hogere en lagere delen en de bollen reflecteren de hoogteverschillen in de door mensenhanden gevormde polder.
Elke sculptuur heeft een diameter van vijf meter en bestaat uit twee identieke bolvormige delen. Daar waar deze elkaar raken bevindt zich op exact 3,80 meter boven NAP de hartlijn van de polder en vanaf de weg gezien is dat op ooghoogte. Door een nauwkeurige plaatsing op de centimeter precies staan de beelden elk op een andere hoogte waardoor de perceptie van een schijnbaar vlakke polder wordt ontregeld en het duidelijk wordt dat de polder feitelijk een glooiend landschap is.
Het grootste beeld is geplaatst aan een waterpartij op de bodem van de polder en is negen meter hoog. Het kleinste staat boven op een dijk en daartussen staan – steeds in een visuele relatie tot een ander en verbonden door het wisselende polderlicht – de overige zeven beelden.
De klei van Zeeland is vertaald in beton dat zelf ook weer is samengesteld uit materiaal dat uit de aarde komt: grind, water, zand. (en nog even en daar zijn de Deltawerken….) In het spiegelgladde beton waar het licht vanaf glijdt is met enige fantasie de weerkaatsing te zien van het glimmende licht op de vers geploegde Zeeuwse klei. Ofschoon de beelden wel degelijk Fremdkörper zijn in een Hollands landschap zijn ze zeer de moeite waard en noden ze tot reflectie. Er is de onverschrokken robuustheid als je ernaast staat, de nietigheid ervan in de verte, bespiegelingen over de maat der dingen, de stoffelijkheid ervan, het licht, de onverzettelijkheid, en de tragiek van de bol die niet kan rollen. Van dat soort dingen dus. Of die boer daar een boodschap aan heeft? Voor hem zullen het mogelijk op enig moment de bakens zijn in het landschap waar hij zijn dagen slijt. En waar hij omzichtig omheen zal moeten ploegen denkend aan de nutteloosheid van de kunst die ons wil zien te overtuigen dat niets is wat het lijkt te zijn.
‘Polder Peil’ is volgens Beutler niet bedoeld als een toeristische attractie maar als een manier om het landschap te ervaren. Maar wie in Zeeland met vakantie is doet er goed aan de traktatie van de jarige Wilhelminapolder niet naast zich neer te leggen.
Tine van de Weyer
‘Polder Peil’ 2014 door Michael Beutler
Locatie Wilhelminapolder Zeeland
Film: Bollen, Boeren Beton van Platteland tot PolderPeil – Studio Haak&Visser
Onlangs is het boek Polder Peil over het kunstproject in de Wilhelminapolder van Michael Beutler verschenen en verkrijgbaar in de boekhandel of te bestellen via CBK Zeeland.nl.
ISBN 978 9 06354 182 8
