In het oog van De Storm

donderdag 11 september 2014 | Uncategorized


7  Johan Creten Why does Strange Fruit always look so sweet 2014 Photo Bert De Leenheer Middelheimmuseum

 

Het moet de Voorzienigheid zelf zijn geweest die ervoor heeft gezorgd dat juist in deze turbulente zomer van 2014 de solotentoonstelling ‘De Storm’ van Johan Creten ((St.Truiden,1963) een plaats opeist in Hortiflora van het Middelheimmuseum in Antwerpen. Natuurlijk, het is het jaar van de herdenking van de Grote Oorlog en het werk van deze internationaal gerenommeerde Belgische wereldreiziger sluit in alle opzichten naadloos aan bij de angst en vertwijfeling waar de geschiedenis ons 100 jaar geleden mee heeft opgezadeld. Bij de samenstelling van deze tentoonstelling kon echter niemand bevroeden hoezeer deze metaforische ‘De Storm’ haar weerkaatsing zou vinden in het gewelddadige politieke noodweer dat de wereld juist deze zomer teistert. De stijlfiguur van de storm loopt als een rode draad door de selectie van de 25 in brons, klei of kunststof uitgevoerde kunstwerken. Een storm in verschillende gedaanten, een storm die woedt in de natuur, in onze hoofden, relaties en niet in de laatste plaats in onze (internationale) samenleving.

‘Een beeld zegt meer dan duizend woorden’.

De uitdrukking is een cliché maar volstrekt van toepassing op het werk van Johan Creten dat deze zomer in Antwerpen in het Middelheimmuseum is te zien. Ofschoon de kunstenaar in enkele videofilms op een meer dan eloquente manier de kijker langs de beelden leidt is hij nadrukkelijk van mening dat de essentie van zijn werk niet ligt in de uitleg maar dat het aan de toeschouwer is om zich te laten verleiden om een unieke verhouding met het beeld te krijgen. Alsof het een paringsdans betreft daagt hij daartoe de kijker uit om elk beeld van alle mogelijke kanten te bekijken. Met deze benadering van de noodzaak het beeld te bezien vanuit de ruimtelijke kwaliteit ervan past Creten naadloos in de klassieke traditie van de beeldhouwkunst want raakt er de fundamenten van het sculptuur als driedimensionale constellatie mee. De kunstenaar weet die connotatie ingenieus te verbinden aan een multi-interpretabele betekenis van het beeld waardoor dit wint aan intense gelaagdheid.

Complexe schoonheid

De Storm is een overrompelende tentoonstelling. Zeldzaam en oorspronkelijk zinnenstrelend en van een rauwe, primitieve en tegelijk delicate schoonheid : wie de kunstwerken ervaart of mag gaan ervaren zal geen enkel beeld onberoerd blijven. Het werk van Creten láát zich ook niet in woorden vangen. Al gebruik je er de beroemde duizend woorden uit het gezegde voor: het is – hoe ambivalent het ook klinkt- tegelijkertijd teveel en nooit genoeg. Teveel omdat al wat gezegd wordt zich nauwelijks zal verstaan met de emotie en de schok die de beelden in werkelijkheid teweeg brengen, hun brute schoonheid, primitiviteit, ongekunsteldheid, de herwonnen oervormen, hun angstdromerige kinderlijke eenvoud en directheid. Nooit genoeg omdat er teveel valt te associëren en beleven van wat alleen in zijn meest optimale vorm in de fysieke werkelijkheid kan worden ervaren. De beelden moeten aan alle zijden worden ontdekt en leveren zo steeds andere verrassende en contrasterende invalshoeken en associaties op.

Kiezen is onmogelijk

Waar te beginnen ? Bij de enorme dreigende roofvogel die de dreiging van de arend paart aan de kwetsbaarheid van de met olie besmeurde aalscholver, de vleugels gespreid, zich tooit met de naam ‘Pliny’s Sorrows’ (2011-2013) en zich verwant weet aan het machtsvertoon van het Duitse rijk? Of het adembenemende ‘Why does Strange Fruit always look so sweet?’ (1998-2008) dat ooit ontstond als kleine keramische sculptuur en in 10 jaar tijd transformeerde tot een geheimzinnige en reusachtige overwoekerde gedaante van een raadselachtige schoonheid en expressie ? Niet alleen in associatieve betekenis spelen de beelden een dubbelspel, ook in de materialen treedt de ambivalentie op de voorgrond. Bronzen fragiele bloemblaadjes die op een beeld als ‘Odoro di femmina – Basket’ (2013) voor evenveel geld mosselen zouden kunnen zijn? Of The Cradle-De Bakermat (2009-2010) waarin de uit wilgentenen geweven en versleten vergulde bronzen bakermat met zwarte bloemachtige planten als een triomfantelijk gouden ‘ omen’ geschraagd wordt op een paddenstoelachtige zuil ? En er zijn de beelden die stevig verankerd op de meest hermetische en scherp gesneden sokkels zich onttrekken van hun strenge basement en zich in de meest rudimentaire onnavolgbaar eigenzinnige vormen ontwikkelen. Toppunt van bekoring is wellicht het ontroerende en sensuele beeld ‘ I am a good horse on a soft Brick’ (2004-2008) waarin de illusie wordt gewekt alsof een zekere zeemeermin langs een kust in Denemarken een subtiele vrijage is aangegaan met de Venus van Milo.

Droste-effect

Het zijn de grote beeldhouwers uit de afgelopen eeuw als Brancusi, Rodin, Louise Bourgeois die allen – verhuld, stilzwijgend – hun offergaven brengen op het altaar van de beeldhouwkunst waarmee Johan Creten ons op een uiterst eigenzinnige en unieke manier een volstrekt nieuwe verbeelding bereidt. Langs vier z.g. ‘kamers’ loopt de tentoonstelling door de groene buitenruimtes en het paviljoen van Robbrecht en Daem in Middelheim. In het midden is het leeg. Volgens Creten is deze leegte de stilte in het oog van de storm. Het is een Droste-effect. De tentoonstelling De Storm zélf is de stilte in het oog van de storm. Wie deze tijd en wereld enigszins poëtisch wil verstaan – of liever nog enigszins trotseren – spoedt zich naar Antwerpen. Nu, voor het te laat is.

 

Tine van de Weyer

 

Middelheimmuseum Hortiflora

Middelheimlaan 61 Antwerpen

T/M 14 september 2014

Toegang gratis

Op de website http://www.middelheimmuseum.be zijn als introductie een aantal boeiende videofims te zien over het werk van Johan Creten.

 

 

 

 

 

Meer blogs

Wat weg is wordt opnieuw gezien

AMANDELBOOM, symbool voor LEVENSBOOM In de Joodse godsdienst spelen bomen een belangrijke rol. Mozes kreeg van God de opdracht om een kandelaar te maken van goud, bloemkelken, knoppen en bloesems als die van de amandelboom. Het was de geboorte van de menora, de...

Lees meer
Tine van de Weyer verbeeldt de Holocaust

Tine van de Weyer verbeeldt de Holocaust

JACE van de Ven schreef een mooie column over het Holocaust monument dat ik in 2020 realiseerde in opdracht van de gemeente Tilburg; Het is 4 mei 2020. We staan met hooguit vijfentwintig mensen in het Vrijheidspark in Tilburg waar de oorlogsherdenkingstekens van de...

Lees meer
Domeintafels

Domeintafels

Domeintafels Gilze Een ensemble van vijf tafels Het parkachtige buitengebied rond de nieuwe wijk in het centrumgebied van Gilze kan worden gezien als de collectieve tuin waar bewoners elkaar kunnen ontmoeten. Deze buitenkamer biedt gelegenheid om elkaar tegen te...

Lees meer