Kanaries in de kolenmijn
Sinds een aantal jaren bepleiten wetenschappers de invoering van de benaming ‘Antropoceen’ voor de tijd waarin we leven en waarin menselijk handelen enorme veranderingen in de atmosfeer veroorzaakt. Het woord Antropoceen is afgeleid van het Oudgriekse woord ‘anthropos’ (mens) en het woord ‘kainos’ (nieuw, recent). Sinds oudsher is voor veel kunstenaars de verwondering over de natuur en het leven ten diepste hun voedingsbodem. Met die haast aangeboren aandacht voor al wat leeft en groeit lijken kunstenaars in staat om als kanaries in de kolenmijn de gigantische en vaak levensbedreigende veranderingen die door menselijk handelen plaatsvinden te registreren en van commentaar te voorzien. Dat gebeurt in de tentoonstelling Disruption – Remapping Nature waarin tien geëngageerde kunstenaars hun artistieke reflecties door inhoud en betrokkenheid met de aarde en de natuur zichtbaar maken. In elk van de in deze liefdevol samengestelde tentoonstelling van de gepresenteerde werken wordt de intrinsieke relatie met de natuur bij het proces van groei en verandering manifest.
De boom en het touw
Met honderdachtenveertig kleine sparren op hagelwitte kruisen tussen dicht op elkaar staande hoge sparren staat het werk Undergrowth van Zeger Reyers in een strenge slagorde opgesteld. Bezig met sterven. Een mimicry van hoe de natuur zelf de regie neemt als bomen te dicht bij elkaar staan en door gebrek aan licht en ruimte niet verder kunnen groeien en afsterven.
Ooit overwon de gewezen kok Reyers zijn speurtocht naar zijn rol als kunstenaar aan de Rotterdamse academie met een oogverblindend oranje bankstel waaruit enorme roze zwammen woekerden en met in de Oosterschelde afgezonken stoelen waarop mosselen hun huizen hechtten. Nature rules.
Ook Egied Simons startte aan de Rotterdamse academie waar het conceptuele denken over sculptuur sinds jaar en dag een belangrijke leidraad is. Met een viertal kluwens van scheepstouw die hij de naam Coils gaf neemt de kunstenaar de havenstad mee uit in het bos. Waar de zware en felgekleurde scheepstouwen zich op een ogenschijnlijk natuurlijke wijze tot langwerpige reuzenpeulen lieten vormen. Zwaar, massief, onverwoestbaar en zowel in scherp contrast als tegelijkertijd in een vanzelfsprekende interactie met de omringende natuur waar – zeker in het Brabantse – vrijwel dagelijks ongedefinieerde contrabande als pijnlijke ode aan de natuur wordt aangetroffen.
Stolsel, verguldsel, koolstof en de spalk
‘Dit werk is niet schadelijk voor de natuur’ vermeldt een bord bij het goudgele stolsel Expansion van Martin Schwenk dat onder de bomen erupteert. Het uitgeharde polyurethaan vormt een zacht glooiend eiland rond een boom. De glooiingen tussen de schollen worden aangekleed met hemelwater waarin blaadjes van de bomen drijven. Het maakt dat dit kunstmatig zwammenlandschap zijn lokale onwezenlijkheid stoffeert met een zekere natuurlijke aanwezigheid op deze plek onder de bomen. Expansion kan ook ervaren als een spiegel van de maatschappelijke tijd waarin we leven: het kan zomaar zijn dat de natuur – net als de mensheid zelf getergd – zichzelf plotseling kolkend manifesteert en woekert, alles opvreet.
Wie in Tilburg woont mag zich gelukkig prijzen. Niet alleen vanwege het toonaangevende jubilerende museum De Pont een eindje verderop maar ook vanwege de altijd weer verassende Lustwarande. Die in deze Disruptiontentoonstelling een boom deels voorziet van vergulde bladeren die in de herfst zoals hun verkeurde soortgenoten naar beneden zullen dwarrelen. Wie ze hebben wil mag ze komen halen. Daar kan geen Postcodeloterij tegenop. One, zoals deze ode aan de natuur van Lionel Estève mag heten is echter niet de enige sprookjesboom in het bos. Ook het werk Cresta van Sven Fritz dat de onopgesmukte bevroren esthetiek van een verkoolde olijfboom toont is van een macabere schoonheid die de tijd en de eeuwigheid verbindt en zowel de vergankelijkheid en de dood als begin van nieuw leven laat zien. De gespalkte boom Broken Landscape van Antti Laitinen is een gedeconstrueerde constructie. Een boom uit delen boom die met draadstangen weer schijnbaar tot leven is gewekt. De wonden van het gemis van tak, van stam, van jonge scheuten als onzichtbare littekens in de ruimte.
Druïden en slakken
Dan het leven vieren in Grove 2.0 -Kapel van de Wilde Wijsheid van Jasper Griepink. Waar Druïden zich schuilhouden in reflectieve verstilling rond en in een koepelvormig delicaat uitgevoerd tuinhuis dat in al zijn eenvoud een ode aan de natuur zelf wil zijn. De stilte, de warmte binnenskamers, de verfijnde details waarmee dit werk is uitgevoerd betovert menigeen die binnentreedt, even de wereld uit, de aandacht naar binnen.
Langs de lange bomenlaan begeleiden knisperende geluiden uit speakers in de bomen de bezoeker op weg naar huis. Het is een werk van Paul Geelen die ontdekte dat slakken geluid maken. Het is een weg die met aandacht en concentratie in stilte moet worden afgelegd omdat elk subtiel geluid, zowel van de slak als van de wind, de bomen als de ritselende dieren een appèl doet op de auditieve waarneming. Disruption, Remapping Nature brengt een ode aan de natuur, waarschuwt en troost tegelijkertijd.
Deelnemende kunstenaars waren: Lionel Estève (FR), Sven Fritz (NL), Paul Geelen (NL), Jasper Griepink (NL), Henrik Håkansson (SE),Antti Laitinen (FI), Zeger Reyers (NL), Martin Schwenk (DE), Egied Simons (NL), Maarten Vanden Eynde (BE). Helaas moesten de vrouwelijke kanaries het laten afweten: Marguerite Humeau (FR) en Gerda Steiner (CH), hebben in 2017 een sabbatical. Jammer, want met hun bijdragen had Disruption een nog mooier lied laten horen.
Lustwarande 24.06- 24.09.2017
Park De Oude Warande Tilburg
www.lustwarande.org